پيامدهاي مبهم استاني شدن انتخابات مجلس

طرح ياد شده در دوره هاي مختلف مجلس چارچوبي متفاوت داشته است؛ بر اساس اين طرح در دوره هاي گذشته، نمايندگان عمدتاً تلاش داشتند تا با تغيير سبک نمايندگي مجلس از حوزه هاي انتخابي به حوزه هاي استاني، انتخاباتي شبيه انتخابات مجلس خبرگان را جايگزين شيوه فعلي کنند.

استاني شدن انتخابات مجلس شوراي اسلامي، ازجمله طرح هايي است که در دوره هاي مختلف مجلس شوراي اسلامي (از دوره پنجم تاکنون) از سوي اکثريت متمايل به هر دو طيف عمده سياسي کشور (ازجمله مجلس ششم با اکثريت اصلاح طلب و مجلس دهم با اکثريت اصولگرا) مطرح شده است و طرفداران و مخالفان خاص خودش را در ميان نمايندگان هر دو طيف سياسي دارد.

طرح ياد شده در دوره هاي مختلف مجلس چارچوبي متفاوت داشته است؛ بر اساس اين طرح در دوره هاي گذشته، نمايندگان عمدتاً تلاش داشتند تا با تغيير سبک نمايندگي مجلس از حوزه هاي انتخابي به حوزه هاي استاني، انتخاباتي شبيه انتخابات مجلس خبرگان را جايگزين شيوه فعلي کنند.

با ايرادات حقوقي وارد به طرح که باعث مخالفت شوراي نگهبان در دوره هاي گذشته و کنار گذاشتن آن شد، در دوره جديد که چند روز پيش قيد يک فوريت آن به تصويب رسيد، انتخاباتي دوسطحي برپا مي شود که هر نماينده شهرستاني بايد حد معين يا اکثريت مشخصي از آراء استاني را هم به خود اختصاص دهد که جزئيات اين طرح ها مسئله اين يادداشت نيست.

صرف نظر از اکثريت سياسي مدافعان استاني شدن انتخابات مجلس در مجالس اصلاح طلب و اصولگرا و با عنايت به اينکه معمولاً اين طرح در سال پاياني دوره هاي نمايندگي مجلس شوراي اسلامي موردتوجه نمايندگان قرار مي گيرد، ميل به انتخاب دوباره و افزايش شانس راه يافتن دوباره همين نمايندگان (چه با رويکرد حفظ اکثريت سياسي موجود و چه با رويکرد تمايلات فردي براي ماندن در مجلس) مهم ترين دليل واقعي ارائه اين طرح ارزيابي مي شود، حتي اگر موافقان استاني شدن انتخابات تقويت بعد کلان نگري مجلس از طريق رفع دغدغه هاي حوزه هاي انتخابات و کاستن از هزينه هاي انتخاباتي را برجسته سازند.

نکته حائز اهميت ديگر آنکه اين طرح بيشتر در مقاطعي برجسته شده است که فضاي عمومي مجلس شوراي اسلامي بيش از ساير مواقع، رنگ و بوي سياسي و جناحي پررنگي داشته است.مخالفان استاني شدن انتخابات مجلس شوراي اسلامي هم چه در قواره دولت هاي مستقر و چه در لباس نمايندگي مجلس شوراي اسلامي، دلايل و دغدغه هاي خاص سياسي و غيرسياسي متفاوتي مطرح کرده اند، مثلاً مخالفت نزديکان دولت مستقر، اما مخالف اکثريت مجلسي که چنين طرح هايي در آن مطرح شده، بيشتر نگران حفظ گرايش سياسي مجلس در دوره بعدي بوده اند و البته دلايل سياسي و اجتماعي ديگري هم ذکر کرده اند.

تصويب طرح استاني شدن انتخابات، حتي اگر افزايش احتمال حفظ گرايش سياسي فعلي مجلس در انتخابات آينده را در پي داشته باشد، تبعات خسارت بار ديگري به همراه خواهد داشت که در درازمدت آسيب هاي جبران ناپذيري بر روند مردم سالاري واقعي تحميل خواهد کرد. طبيعي است که در شکل استاني انتخابات، آن دسته از افرادي شانس بيشتري براي تکيه زدن بر صندلي هاي سبز بهارستان را خواهند يافت، که در هر استان سرشناس تر و يا از امکانات و حمايت هاي مالي بيشتري برخوردار باشند.

نخستين آسيب مهم اين روش انتخاب نمايندگان، به حاشيه رفتن هرچه بيشتر نمايندگان شهرستان ها و حذف نخبگاني است که تمکن مالي يا پشتيباني سياسي کمتري دارند. مجلس شکل گرفته از نمايندگان وام دار حاميان مالي و سياسي، نخواهد توانست به درستي از عنوان نمايندگي مجلس شوراي اسلامي حراست و پاسداري کند، ضمن اينکه جاي خالي نمايندگان برخاسته از سطوح پايين جامعه، دغدغه هاي بخش عمده اي از رأي دهندگان که اتفاقاً از وفادارترين اصحاب انقلاب به شمار مي روند را به فراموشي خواهد سپرد.آسيب مهم ديگر انتخاب نمايندگان مجلس به شيوه استاني، افزايش فاصله ميان مردم (به خصوص در شهرستان ها) با نمايندگان مجلس و درنتيجه خطر واگرايي از حاکميت است، چون نمايندگاني که به اين شيوه انتخاب مي شوند،

بيشتر به امکانات شخصي و احتمالاً حزبي و سياسي خود متکي هستند تا مردم شهرستان ها.يکي از دلايل به اصطلاح نخبه پسند مطرح شده براي استاني شدن انتخابات مجلس چنين عنوان شده است که ما در ايران کمتر نماينده حرفه اي پارلماني (!) داريم و اکثر نمايندگان به خصوص در ابتداي ورود به مجلس با تخصص قانون گذاري آشنايي چنداني ندارند و ايراد ديگر آن که ميان تعداد آراي کسب شده توسط يک نماينده در يک کلان شهر با تعداد آراي نمايندگاني که از شهرستان ها به مجلس راه مي يابند، تفاوت زيادي وجود دارد.

اين ديدگاه به نمايندگي مجلس همانند ديگر حوزه هاي اجرايي و تخصصي نظر دارد، مانند دفاع از ارتش حرفه اي و مانند آن. درحالي که نمايندگان مجلس شوراي اسلامي بايد عصاره کليت ملت باشند و همه اقوام و مناطق جغرافيايي و طبقات مختلف اجتماعي را نمايندگي کنند که به نظر مي رسد شکل فعلي انتخاب نمايندگان خانه ملت باوجود برخي اشکالات قابل رفع شيوه مناسب تري باشد و احتمال ورود نمايندگان واقعي مردم به خانه ملت را افزايش مي دهد.